Đi đôi với sự phát triển của nền kinh tế công nghiệp thì hiện trạng ô nhiễm không khí cũng ngày càng gia tăng, làm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người một cách nghiêm trọng. Một trong những tác nhân đặc biệt gây ảnh hưởng đến môi trường làm việc, đặc biệt tại các nhà máy, công xưởng chính là “bụi”. Vì vậy việc xử lý bụi, khí thải do hoạt động sản xuất sản sinh ra đặc biệt được chú trọng.
Bụi là những hạt nhỏ bé bay lơ lửng trong không khí được tách ra từ các vật thể rắn do tác động cơ học hoặc có sẵn trong tự nhiên.
Bụi được phân thành nhiều loại:
- Bụi khoáng chất (bụi đất, đá, amiăng, silic, than,…);
- Bụi kim loại (chì, măng gan, nicken, sắt…);
- Bụi chất độc;
- Bụi thực vật (bụi thảo mộc, bông, gai, đay, len, rơm rạ…);
- Bụi nhân tạo (PE, PVC…);
- Bụi sinh học (nấm, mốc, nha bào…)
Bụi chia thành 2 giải kích thước: Bụi toàn phần là bụi gây ô nhiễm môi trường khu vực làm việc;
- Bụi hô hấp có kích thước từ 0,2 – 5µm rất nguy hiểm, bụi này theo đường hô hấp vào tận phế nang phổi tới trên 80% đọng lại ở đây, gây các bệnh bụi phổi.
- Bụi có kích thước >5 µm vào tới gốc phế quản, rồi được đào thải ra ngoài, bụi >10µm đọng lại ở mũi. Bụi = 0,1µm gọi là sương mù, bụi < 0,1µm gọi là khói thì theo đường thở ra ngoài.
Tác hại nghề nghiệp
Tác hại đến mắt
Bụi vào mắt gây viêm giác mạc, viêm màng tiếp hợp, gây dị ứng,… Bụi vào mắt có thể gây tai nạn lao động.
Tác hại đến da:
- Bụi bám vào da bịt lỗ tuyến mồ hôi ảnh hưởng đến điều hoà nhiệt của cơ thể.
- Bụi bịt kín tuyến nhờn gây ghẻ lở, mụn nhọt,…
- Bụi hoá chất gây dị ứng, viêm da, tổn thương da (crom, niken). Bụi amiăng cắm vào da gây ung thư da, bụi hoá chất bám vào da ngấm vào máu đi khắp cơ thể gây nhiễm độc cấp hoặc mãn tính.
- Bụi sinh học gây bệnh ngoài da.
Tác hại đến cơ quan hô hấp
- Bụi khoáng, bụi thực vật, bụi sợi gây bệnh bụi phổi
- Một số bụi hoá chất gây ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư phế quản,…
- Bụi gây kích thích, viêm phế quản, hen phế quản, viêm khí quản, viêm phổi, phù phổi
- Bụi thực vật còn mang vi sinh vật, nấm mốc gây bệnh đường hô hấp.
Tác hại đường tiêu hoá
Bụi độc chất vào đường tiêu hoá gây viêm chân răng, viêm lợi, viêm họng, viêm đường tiêu hoá, có thể gây nhiễm độc cấp tính…
Tác hại toàn thân
Bụi hoá chất xâm nhập vào cơ thể bằng đường nào cũng ngấm vào máu đi khắp cơ thể có thể gây nhiễm độc cấp hoặc mãn tính tuỳ thuộc vào độc tính, nồng độ tiếp xúc của chất đó và tính cảm thụ của cơ quan cơ thể.
Tác động của bụi đến sản xuất, kinh doanh
– Bụi vào máy sẽ bào mòn hệ thống trục quay làm giảm độ chính xác và làm máy, thiết bị sản xuất nhanh hỏng (bụi khoáng chất, bụi kim loại).
– Bụi làm ẩm các thiết bị, ẩm máy và đồ điện tử gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm (bụi thực vật…).
– Bụi còn có nguy cơ gây chập điện, gây cháy nổ.
– Bụi làm bẩn sản phẩm có thể ảnh hưởng lớn đến doanh thu.
Biện pháp dự phòng
Biện pháp kỹ thuật
– Mở cửa cho thông thoáng để gió trời thổi vào đẩy bụi bay trong nhà xưởng ra ngoài cũng giảm thiểu được bụi, nhưng chỉ áp dụng ở nơi nồng độ bụi rất thấp.
– Lắp đặt hệ thống thông gió bằng quạt hút hay quạt đẩy để thổi bụi ra ngoài. Không dùng quạt trần để thông gió, vì khi quạt hoạt động không có lối thoát bụi sẽ bay hỗn loạn trong nhà xưởng gây nguy hiểm hơn.
Xem thêm: Một số loại quạt hút công nghiệp
– Thiết lập hệ thống hút cục bộ tại nguồn phát sinh để thu bắt bụi, nhưng tốc độ vận chuyển không khí vào chụp hút ít nhất phải là 12m/s, riêng bụi cát và bụi đá thì phải trên 18m/a thì mới có hiệu quả. Hệ thống này thu hút các chất ô nhiễm (bụi, nhiệt, hơi khí độc) tại nguồn phát sinh không để lan toả ra nơi khác gây ô nhiễm.
– Lắp đặt hệ thống lọc bụi tĩnh điện, hệ thống che chắn kín nguồn bụi là ưu việt nhất, ít gây ô nhiễm ra môi trường xung quanh, lại thu được một lượng bụi lớn để tiết kiệm cho sản xuất. Thiết bị lọc bụi tĩnh điện hiện đại nhất hiện nay thì hiệu suất lọc đạt gần 100%, với năng suất lọc 100 m3/s, có thể lọc được ở môi trường không khí nóng tới 4000C (loại UGT) nhưng vốn đầu tư lại cao.
– Làm ẩm nguồn bụi bằng nước, nếu là bụi hoá chất phải hiểu biết về lý tính, hoá tính của chất đó để lựa chọn có nên áp dụng giải pháp này hay không, bởi chúng có thể kết hợp hoặc phản ứng với nước tạo ra chất nguy hiểm.
– Thường xuyên lau chùi máy, thiết bị, dụng cụ, phương tiện làm việc, cửa ra vào, tường nhà, trần nhà…
– Tường nhà, trần nhà, hệ thống cửa… phải nhẵn để giảm lượng bụi bám vào.
– Trước khi vệ sinh nhà xưởng phải làm ẩm, phun nước, quét nhà bằng chổi đót, không dùng chổi xể, sử dụng máy hút bụi chân không là an toàn nhất.
– Định kỳ bảo dưỡng thiết bị kiểm soát bụi: quạt thông gió, hệ thống thu bắt bụi…
– Cách ly xa nguồn gây bụi, tránh tiếp xúc không cần thiết.
– Tập huấn cho người lao động tiếp xúc về tác hại của bụi và biện pháp phòng ngừa để nâng cao năng lực cho họ tự kiểm soát bảo vệ mình.
– Trước khi vệ sinh nhà xưởng phải làm ẩm, phun nước, quét nhà bằng chổi đót, không dùng chổi xể, sử dụng máy hút bụi chân không là an toàn nhất.
Biện pháp cá nhân
- Sử dụng khẩu trang, mặt nạ ngăn bụi, lọc bụi, quần áo, mũ, kính…
- Không ăn uống ở nơi làm việc có bụi.
- Làm việc xong phải tắm rửa, thay quần áo sạch sẽ trước khi về nhà, kể cả đi ăn ca cũng phải rửa chân tay, mặt mũi sạch sẽ.
Biện pháp y tế
- Ngoài những biện pháp y tế thông thường tại cơ sở như chăm sóc công nhân ốm đau, khám sức khỏe định kỳ, thì biện pháp y tế được trình bày trong phần này sẽ tập trung vào giải quyết các bệnh nghề nghiệp do bụi gây ra
- Ngoài những biện pháp y tế thông thường tại cơ sở như chăm sóc công nhân ốm đau, khám sức khỏe định kỳ, thì biện pháp y tế được trình bày trong phần này sẽ tập trung vào giải quyết các bệnh nghề nghiệp do bụi gây ra